Het land van mijn oma

Nog twee en een halve week en dan vertrek ik. De eerste dagen verblijf ik in Jakarta een grote drukke stad, en kort daarna kom ik aan in Yogya(karrta) de plek waar oma Opdam is geboren. Ik voel me vereerd dat ik die plek mag bezoeken, dat ik de mensen mag ontmoeten, en bij elke straat me af mag vragen: 'heeft oma dit ook gezien als jong meisje?'. Ik vraag me nu al af of ik de pindamannetjes ga zien, het paleis van de sultan of misschien wel tekenen van de tijd dat Nederlanders in grote getalen naar Indonesië trokken. Volgens oma zitten er aapjes in de bomen, en hoef je nooit naar een dierentuin om een bijzonder dier te zien. Zou "Nederlandsch Indië" van toen nog herkenbaar zijn?

Ons oma stopte vele sokken, kookte, poetste, luisterde en kletste. Vooral het laatste heb ik van haar geërfd. Ze was echt geheel uniek en deed precies waar ze zelf zin in had. Ze was enorm dienstbaar, niets was haar teveel. Als vriendinnetjes bij ons kwamen (of bij oma) kregen ze altijd vijf gulden om een ijsje te gaan halen. Dat was in die tijd heel veel geld (daar kon je wel 3 ijsjes van kopen). De ijsjes waren lekker, maar toch was dat niet de reden dat wij oma zo graag bezochten. Ze had namelijk iets eigenaardigs, iets grappigs waar je niet echt om kon lachen. Ze had stijl, en toch was ze eenvoudig. Oma had prachtige verhalen te vertellen over haar geboorteland. Zo vertelde ze uren over haar vriendinnetje (dochter van een bediende van haar ouders). In die tijd was het nog zeer vreemd dat een Nederlands kind met de Indonesische dochter van een bediende speelde. Maar daar had oma (toen al) een boodschap aan.

Ik herinner me nog dat oma op een dag in de tuin onkruid aan het wieden was. En dat ging dan niet met een mesje en een matje om op te knielen zoals wij dat misschien zouden doen. Nee oma stond gewoon rechtop boog voorover als een ballerina en trok zo al het onkruid tussen de stoep uit met haar grote handen. Ik liep naar haar toe en vroeg haar: 'oma sta jij zo omdat je vroeger rijst moest plukken en het zo geleerd hebt?' oma: 'wat zeg je lieverd?' ik:'ofdat je rijst geplukt hebt?'. Oma moest vreselijk lachen en legde me uit hoe zij met haar ouders als rijke Nederlandse nooit op de sawa's gewerkt had. Sawa wie? Sawa's zijn rijstvelden in Indonesië. Toen vroeg ik haar of ze ook Indonesisch sprak. Ze leerde me toen enkele woorden waarvan ik me vooral nog herinner: 'nama saya Fieke' en 'Selemat petang' (goede middag). Ineens werd die vertrouwde vrouw die ons altijd begroette met een luid 'jooeeeehoooeeeeee' een vreemde voor me. Van oma van Erp wist ik zelfs in welk huis ze geboren was (Kerkstraat, Nuland) en van deze vrouw wist ik alleen dat ze in een land hier ver van vandaan geboren was maar toch spierwit haar had. Toen heb ik haar beloofd: 'oma als ik een keer heeeel veel geld heb, dan ga ik naar Indonesië'. Oma kreeg tranen in haar ogen: 'dat is goed lieverd'.

Mijn leven liep compleet anders, en daar was ik heel erg gelukkig mee. Ik was zo gelukkig dat ik eigenlijk nooit meer aan die wens gedacht heb. Totdat een bijzondere situatie toeliet dat ik toch naar het land van de rijstmannetjes en de sawa's zou gaan. Vroeger was ik een wereldreiziger, ik wilde alles zien, nu ik wat ouder ben heb ik dat veel minder. Toch vind ik het heel bijzonder dat ik het 'land van mijn oma' mag gaan bezoeken.

Nenek betekend 'oma' 'stamhouder' of 'oude vrouw' in het Indonesisch. Ondanks dat ook opa van Erp in Indonesië was (hij werd als jonge man met het KNIL gestuurd) en opa Opdam 30 jaar in Indonesië heeft gewerkt associeer ik dit (denk ik) bijzondere land het meest met oma. Een oude vrouw, een nenek om nooit te vergeten.

Uit respect voor opa van Erp bezoek ik ook een militair kerkhof van het KNIL in Indonesië. Wat een held om zo met een boot vol naar een onbekend land te vertrekken. Wat een zware tijd moet hij gekend hebben. Toen hij terugkwam werden hij en zijn kameraden amper erkend, alsof ze niets waardevols gedaan hadden voor het Nederlandse koninkrijk. Hij heeft er (mijn wetens) nooit zoveel over gesproken, behalve een prachtige kist uit die tijd met zijn naam en nummer (van het leger) weet ik heel weinig van de tijd die hij daar verbleef. Mijn broer Loek heeft er een keer een profielwerkstuk over geschreven. Dit ga ik zeker lezen voordat ik vertrek!

En Opa Opdam (onze pap) die heb ik nooit ontmoet. Mijn oom heeft wel een heel archief met brieven uit die tijd bewaard. Het moet een bijzondere man geweest zijn. Leven in een vreemd land, een vreemd continent wonend en werkend: dat vind ik bijzonder! Zelf heb ik ervaren dat leven (wonen en werken) in het buitenland niet alleen maar een 'mooie ervaring is'. Het is een uitdaging en gelukkig vergeet je (als je weer terug bent in Nederland) vaak alle scherpe kantjes. Desondanks heb ik respect voor iedereen die überhaupt de moed heeft om in een ander continent te leven.

Het is mijn intentie om twee buisjes met grond uit Indonesië mee te nemen naar Nederland en deze te laten verwerken in twee bloemstukken. Een bloemstuk voor opa en oma van Erp en eentje voor Opa en Oma Opdam. Zij zijn zelf nooit terug geweest, dus nu neem ik het stokje over.

Terimah Kasi Kakek dan Nanek!
Bedankt Opa(s) en Oma(s)